Jij en stress; welk type ben jij?

Er zijn in grote lijnen vier verschillende manieren waarop mensen op teveel en langdurige stress reageren:

1. De Hoog sensitieve manier: je gaat steeds meer van iets kleins in paniek raken en dan een overdreven heftige reactie geven.
2. De Bore-out manier; je trekt je terug om jezelf te beschermen tegen stress.
3. De Turbo manier; in plaats van op de rem te trappen bij stress, ga je harder lopen.
4. De Crash manier; je barst van de energie en blijft doorgaan totdat je uitvalt.

1: Hoog sensitief type (HSP)

Is loyaal, cijfert zichzelf makkelijk weg, trouw, groot verantwoordelijkheidsgevoel, last van interne prikkels.(onrust) Presteert in zijn beleving onder de maat. Heeft moeite met nee zeggen en gebeurtenissen komen hard binnen Trekt zich daarom graag terug in een veilige omgeving, omdat het spanning en negativiteit van anderen makkelijk overneemt. Heeft last van vermoeidheid, pijn in maag, blaas en of schaamstreek en wordt steeds gevoeliger voor stress. Reageert met heftige emoties op relatief kleine zaken. Er kan een voedselallergie en / of netelroos ontwikkelen. Concentratieproblemen en vaak moe. Neiging tot overgewicht. Vaak ligt een jeugdtrauma achter de stress.

Er is wel adrenalineproductie, te weinig cortisol. Hierdoor vermindert het immuunsysteem, dit kan leiden tot artritis, schildklierafwijkingen, lupus (huidaandoening vooral in gezicht), astma, ontstekingen en overgevoeligheden van het ene moment op het andere kun je je somber of angstig voelen zonder aanwijsbare reden. Slecht slapen door wakker schrikken van eigen gedachten, niet uitgerust bij opstaan. 's Avonds vaak neiging om laat naar bed te gaan en 's morgens moeilijk op te staan. Paniekaanvallen, jeuk en prikkelbare darmsyndroom. Heeft risico op chronische vermoeidheid. Dit type komt het best tot zijn recht in een creatief beroep bij een organisatie waar flexibel werken en parttime werken is toegestaan om niet uit balans te raken.

Stresssignalen

• Behoefte aan sociale steun.
• Woede-uitbarstingen of chagrijn.
• Te lang op bed blijven, hangen op de bank.
• Zelfmedelijden.
• Slachtoffergedrag.
• Frustratie gevoelens.
• Wegcijferen.
• Depressief.
• Laag zelfbeeld.
• Paniekaanvallen.
• PTSS.
• Slechte concentratie.
• Vergeetachtigheid.
• Geen twee dingen tegelijk.
• Artrose, schildklieraandoeningen, huidaandoeningen als eczeem en psoriasis.
• Astma kan verergeren.
• Ontstekingen en chronische pijn.
• Afgenomen slaapbehoefte.
• Chronische spierspanning.
• Maagproblemen en diarree.
• Ontregeling door stress in de baarmoeder bij geboorte of in vroege jeugd.
• Vermijdingsgedrag.
• Gericht op anderen.
• Weet niet wat eigen behoeftes zijn.

Herstel

• Goed en regelmatig eten, veel groenten en fruit, rauwe kool en rauwe bietjes zijn goed voor een slecht functionerende darm. De lunch mag bestaan uit salade met gegrilde vis of kip eten.
• Groente vanwege de toename in cortisol rond die tijd.
• Piekermoment inplannen.
• Leuke energiegevende dingen doen.
• Aandachtoefeningen doen.(mindfulness trainen)
• Ademhalingsoefeningen doen.
• Voeding: suikervrij, minder koolhydraten (alleen langzame) en eiwitrijk voedsel.
• Multivitamines, extra vit. D evt., bij een geïrriteerde darm eventueel in vet oplosbare vit. A (in overleg met een arts) en E. Dit omdat je deze vitamines uit het voedsel waarschijnlijk niet voldoende opneemt.
• Groene of witte thee.
• Traumaverwerking (bijv. door EMDR).
• Bewuste aandacht aan energieherstel
• Immuunsysteem herstellen. (event. met hulp)
• Wandelen 2x 30 minuten per dag, om dit op te bouwen begin met 2 x 5 min

2. Bore-out type

Als je veel stress hebt gehad, duurt het lang voordat je herstelt. Dit type lijkt op het crashtypes en is soms turbotype geweest en ook vaak sensitief. Wordt vaak gezien als een 'nerd', is slim en een onafhankelijke denker. Voelt zich onderpresteren. Er komt weinig uit handen. Door onzekerheid loopt de angst hoog op en ontstaat er een gevoel van controleverlies. Ingrijpende keuzes zijn vaak noodzakelijk om te kunnen herstellen. Het ene moment barsten ze van de energie en een dag later kunnen ze niets. Vaak is er een inspanningsintolerantie wat lijkt op chronische vermoeidheid. Het lijkt op desinteresse en ongemotiveerdheid. Krijgt weinig waardering / bevestiging van buitenaf, wat ontmoedigt en stress geeft. Terugtrekgedrag, duizeligheid en extreme gevoeligheid voor stress, zijn kenmerkend voor het bore-out type. Het hormonale- en activeringsstelsel zijn goed op elkaar afgestemd, alleen functioneren ze op een te laag pitje.

Dit type voelt zich het prettigst in een veilige omgeving bij een organisatie waar collegialiteit groot is en het werk overzichtelijk. Liever als stafmedewerker dan als leidinggevende. Bore-out komt meestal in combinatie met andere types voor.

Stresssignalen

• Op lange termijn vergelijkbaar met de gevolgen van burn-out.
• Verhoogd risico op infarct, dikke darmontsteking, diabetes type 2 en dikker worden.
• Depressief.
• Onzekerheid.
• Gevoel van chronische vermoeidheid en inspanningsintolerantie.
• Ontstekingsgevoeligheid.
• Verveling.
• Vervreemd gevoel.
• Nachtmerries.
• Negatieve gevoelens.
• Twijfels over jezelf.
• PTSS-klachten door negatieve ervaringen in de vroege jeugd.
• Gevoel van traagheid in het hoofd.
• Gevoel van hulpeloosheid.
• Voortdurend gevoel van uitputting en vermoeidheid.
• Passieve reactie op tegenslag.
• Zit zelden lekker in vel.
• Praat op vlakke toon.
• Buikkrampen.
• Spierverslapping.
• Astmatische klachten.
• Slapeloosheid.
• Vermoeidheid.
• Kort lontje.
• Moeite met keuzes maken.
• Moeite met verantwoordelijkheid nemen voor jezelf.

Herstel

• Duurt lang, neem hier de tijd voor!
• Vermijd alcohol, hierdoor verlaagt je bloeddruk en kun je flauwvallen en duizelig zijn bij opstaan.
• Eet liever (tijdelijk) geen melkproducten en rauwe groenten.
• Eet makkelijk verteerbaar voedsel op vaste tijdstippen.
• Neem verantwoordelijkheid voor je herstel.
• Denk rationeel.
• Voer activiteiten langzaam op.
• Wandelen, begin met 5 min. per dag tot 1 uur per dag.
• Ademhalingsoefeningen.
• Houd een dagboek bij over de verbinding tussen je gedachten, gevoelens en lichaam.
• Maak keuzes.
• Onderzoek hoe het komt dat het zover is gekomen en leer ervan voor de toekomst.
• Pas je voeding aan.                                                                                                                            (
• Eet op vaste tijden.
• Maak van de lunch je grootste maaltijd met eiwitten en langzame koolhydraten.
• Laat je begeleiden en motiveren.
• Multivitamines en vit. D3 , en in vet oplosbare vit. A en E (in overleg met arts). Dit omdat je deze vitamines uit het voedsel waarschijnlijk onvoldoende opneemt.
• Traumaverwerking (bijv. door EMDR).

3. Turbo type

Heeft een verhoogt cortisolniveau en een verhoogde sympathische activiteit waardoor de adrenalineproductie verhoogd is. Maakt vanuit zichzelf veel stresshormonen aan, is een actief, soms ADHD-achtig type. Het lichaam is in continue staat van paraatheid en vraagt om beweging. Bij stress versnelt dit type. Dit type loopt risico wanneer ontspanning uitblijft. In de ochtend zijn het cortisol- en insulineniveau verhoogd. Het is belangrijk om je energie te gebruiken anders wordt deze opgeslagen in de vorm van vet.

Dit type komt het meest tot zijn recht in een organisatie waar het motto geldt: 'niet lullen maar poetsen'. Bijvoorbeeld in de technische sector, waarbij de werkgever alert is op signalen als verkoudheid, griep en vermoeidheid. Ook wanneer de werkgever de mogelijkheid geeft tot opleiding of detacheren in tijden van minder werk. Bij overbelasting vermindert hij de hoeveelheid taken bij hetzelfde aantal werkuren zodat dit type leert om gas terug te nemen.

stresssignalen

• Spanning in nek en schouders
• Hoofdpijn
• Slaapproblemen
• Vaak verkouden
• Minder zin in seks
• Vergeetachtig
• Snel boos of angstig
• Kan zich moeilijk concentreren.

Herstel

• Let op voeding met een langzame verbranding oftewel langzame koolhydraten.
• Houd een piekerschrift bij.
• Houd een dagboek bij waarin je schrijft wat je die dag voor jezelf hebt gedaan waardoor je je goed voelt.
• Neem een uur rust per dag waarbij je niets hoeft en lekker voor je uit staart met bijv. een kopje thee, vervelen mag.
• Lichamelijke oefeningen vroeg in de ochtend, minstens vijf keer per week een half uur.
• Meditatie of aandachtoefeningen doen.
• 's Avonds een ontspanningsoefening waarbij de spieren eerst worden aangespannen en daarna ontspannen. Ademhalingsoefeningen.
• Doe regelmatig Pilatesoefeningen voor rug- en buikspieren.
• Vraag je af of je iets moet omdat je dit van jezelf eist of omdat je het graag wilt en mag van jezelf, oftewel vanuit een liefdevolle benadering naar jezelf toe.
• Verbeter je concentratievermogen door in een rustige omgeving te werken.
• Neem regelmatig pauzes.
• Maak liefdevolle keuzes.
• Zorg goed voor jezelf.
• Doe vooral energie gevende activiteiten.
• Stel prioriteiten waarbij je zelf bovenaan het lijstje staat.
• Timemanagement.
• Train met gewichten
• Drink geen/weinig koffie

4. Crashtype

Altijd druk. Doet dingen door elkaar heen (multitasken) of het nu gaat of niet, gaat maar door of ligt uitgeput op de bank en doet helemaal niets. Voelt geen waarschuwingssignalen. Crasht wanneer de stress teveel wordt en kan dan niets meer. Staat na een tijdje weer op en vertoont dan weer hetzelfde gedrag (negatieve spiraal) dan begint het weer van voren af aan. Moet veel van zichzelf en vindt ook dat dat kán. Moeite met prioriteiten stellen en keuzes maken. Stelt hoge eisen aan zichzelf en heeft tegelijkertijd last van uitstelgedrag, juist omdat er zulke hoge eisen aan zichzelf worden gesteld. Het instorten komt meestal onverwacht, ook voor de omgeving. De klachten worden pas gevoeld wanneer de stress voorbij lijkt te zijn (secundair). Tot die tijd worden alle stresssignalen niet ervaren of genegeerd.

Adrenaline wat zorgt voor energie, wordt onvoldoende aangemaakt. De samenwerking tussen de hypofyse, hypothalamus en bijnier (HPA-as) (welke zorgen voor de aanmaak van cortisol) en het autonome zenuwstelsel is verstoord. Cortisol is het belangrijkste stresshormoon en heeft invloed op het humeur, de uitstraling, slaap, denkvermogen, energie en afweersysteem.

Serotonine- en noradrenalinespiegel zijn laag, er is een verhoogd cortisolniveau en een minder actieve biologische klok.  Het crashtype komt het meeste voor en loopt het meeste risico op burn-out.

Er zijn twee verschillende crashtypes: het 'gewone' en het negatieve crashtype.

Dit type voelt zich het best in een dynamische organisatie waar veel dingen tegelijk gedaan worden, zoals bijv. evenementen organiseren. Het is belangrijk dat de organisatie erop let dat er geen overwerk gedaan wordt en dit ook actief ontmoedigt.

Stresssignalen

• Te veel hooi op je vork nemen.
• Terugtrekken en afspraken afzeggen.
• Meer roken, eten of drinken.
• Apathisch.
• To do lijstjes.
• Pijn in nek / schouder.
• Lichte keelpijn.
• Slecht slapen.
• Piekeren.
• Ruzie maken.
• Snel geïrriteerd.
• Labiel.
• Machteloos gevoel.
• Slechte concentratie.
• Blijven hangen in ontevreden werksituatie.
• Ziet geen uitweg.
• Uitgeput gevoel.
• Duizeligheid bij inspanning.
• Snel misselijk.
• Wazig zien.
• Huidklachten bijv. eczeem, gordelroos, psoriasis.
• Reuma-achtige klachten.
• Veel slaapbehoefte.

'Negatieve' crashtype

• Binnenvetter.
• Druk maken om onbelangrijke zaken.
• Ongelukkig gevoel.
• Geïrriteerd
• Somberheid.
• Slecht humeur.
• Gesloten.
• Houdt anderen op afstand.
• Wordt gemeden door anderen.
• Maakt zich zorgen.

Herstel

• Aandachtoefening.
• Gevoelens toelaten.
• Nee zeggen.
• Boosheid op andere manier uiten.
• Ademhalingsoefening.
• Doe plezierige dingen.
• Groene / witte thee drinken.
• Eet zes kleine porties per dag.
• Tyrosinerijk voedsel bijv. eieren en yoghurt.
• Multivitamines + extra vit. C en zink.
• Yoga.
• Timemanagement.
• Prioriteiten stellen.
• Gedachten onderzoeken en transformeren.
• Aan de slag met negatieve gedachten.
• Geen paracetamol gebruiken.
• Piekermoment.
• Weinig fysieke inspanning bij instorten, wel wandelen en opbouwen tot min. 30 min. p. dag.
• Grenzen bewaken.
• Pauzes inlassen.

! Mocht je graag beter willen leren omgaan met stress en je jouw gedrag willen veranderen: meer energie overhouden en lichter leren leven? Buitenmens biedt coaching die gericht is op ontspanning, herstel en het veranderen van gedragspatronen. Welkom!

Mon, 18 July